Γαμβέτας, Λέων

(Καόρ 1838 – Βιλ ντ’ Αβρέ 1882). Εξελληνισμένος τύπος του ονόματος του Γάλλου νομικού και πολιτικού Λεόν Γκαμπετά (Leon Gambetta). Το 1860 πήρε το πτυχίο της νομικής και το 1868 έγινε διάσημος ως συνήγορος του δημοσιογράφου Ντελεκλίζ, όταν μετέβαλε την υπεράσπιση του πελάτη του σε δριμύτατο κατηγορητήριο εναντίον του καθεστώτος της Β’ Αυτοκρατορίας. Όταν τον επόμενο χρόνο (1869) έβαλε υποψηφιότητα ως βουλευτής, εξελέγη συγχρόνως στο Παρίσι και στη Μασσαλία. Ριζοσπάστης δημοκρατικός, τάχθηκε εναντίον της κήρυξης του γαλλοπρωσικού πολέμου του 1870, αλλά μετά την κήρυξή του ψήφισε τις αναγκαίες πιστώσεις. Μόλις αναγγέλθηκε η ήττα του Ναπολέοντα Γ’ στο Σεντάν, κήρυξε στο δημαρχείο του Παρισιού την ανατροπή της αυτοκρατορίας και την αποκατάσταση της δημοκρατίας. Ως υπουργός Εσωτερικών της Κυβέρνησης Εθνικής Αμύνης ανέπτυξε εξαιρετική δραστηριότητα, πρώτα για να πετύχει τη σύναψη ανακωχής με τους Πρώσους και, όταν η προσπάθειά του αυτή απέτυχε, για την ανασυγκρότηση του στρατού. Για τον σκοπό αυτό δεν δίστασε να χρησιμοποιήσει αερόστατο για να φύγει από το πολιορκημένο Παρίσι και να πάει στην Τουρ, όπου με σχεδόν δικτατορικές εξουσίες κατόρθωσε να ανασυντάξει τις στρατιές του Λίγηρα (Λουάρ), του Βορρά, των Βοσγίων και της Ανατολής και να παρατάξει δύναμη 600.000 ανδρών. Έπειτα μετέφερε την έδρα της κυβέρνησης από την Τουρ στο Μπορντό, απ’ όπου ήθελε να συνεχίσει τον πόλεμο και μετά την πτώση του Παρισιού· αναγκάστηκε όμως να παραιτηθεί εξαιτίας της διαφωνίας των άλλων υπουργών. Όταν μετά την πτώση της κυβέρνησης του Θιέρσου εμφανίστηκε κίνδυνος μοναρχικής παλινόρθωσης, ο Γ. συντάχτηκε αποφασιστικά με τη δημοκρατική παράταξη και αγωνίστηκε κατά των αντιδραστικών δυνάμεων. Εξελέγη βουλευτής σε εννέα περιφέρειες συγχρόνως, συντρίβοντας τους αντιπάλους του. Ως πρόεδρος της Επιτροπής του προϋπολογισμού το 1876, ανέτρεψε τις μηχανορραφίες του προέδρου της δημοκρατίας στρατάρχη Μακ Μαόν. Και όταν το 1879 τον Μακ Μαόν διαδέχτηκε ο Ζιλ Γκρεβί δόθηκε στον Γ., μετά τις εκλογές του 1881, η εντολή σχηματισμού κυβέρνησης. Τον επόμενο χρόνο όμως αναγκάστηκε να παραιτηθεί, όταν συνασπίστηκαν εναντίον του όλα τα άλλα κόμματα, που τον υποψιάζονταν ότι ήθελε να αναθεωρήσει το σύνταγμα. Λίγο αργότερα τραυματίστηκε στο χέρι από τυχαία έκρηξη περιστρόφου και πέθανε από το τραύμα. Η τεράστια δημοτικότητά του, η τιμιότητα και η ρητορική του ικανότητα του έδιναν εξαιρετική δύναμη σε μια ταραγμένη εποχή που η Γ’ Γαλλική Δημοκρατία αγωνιζόταν για την επιβίωσή της. Ο άκρατος ριζοσπαστισμός των πρώτων χρόνων της πολιτικής του δράσης αμβλύνθηκε με τον καιρό και άρχισε να αντιλαμβάνεται πως πολλές φορές οι κοινωνικές μεταρρυθμίσεις πρέπει να υποχωρούν μπροστά στο κρατικό συμφέρον. Ο Γ. ήταν ειλικρινής και θερμός φιλέλληνας, υποστήριξε πάντα την ανάγκη να ενισχυθεί η Ελλάδα στην ανατολική Μεσόγειο και επέμεινε ιδιαίτερα για την παραχώρηση της Θεσσαλίας και της Ηπείρου στην Ελλάδα. Ωραία προτομή του, έργο του γλύπτη Σώχου, υπάρχει στην Ιστορική Εταιρεία Αθηνών και το όνομά του δόθηκε σε κεντρικό δρόμο της Αθήνας. Μετά την ήττα του Σεντάν, ο Γαμβέτας προσπάθησε να αναδιοργανώσει την εθνική άμυνα, γι’ αυτό έφυγε από το πολιορκημένο Παρίσι με αερόστατο και πήγε στην Τουρ, όπως απεικονίζεται σε πίνακα της εποχής (Μουσείο Καρναβαλέ, Παρίσι).